GERIATRIDE ILAÇLA ILGILI IVEDI ÇÖZÜM BEKLEYEN SORUNLAR
Prof. Dr. Gönül SAHIN-Doç. Dr. Sema ÇALIS
Hacettepe Üniversitesi Eczacilik Fakültesi
Ülkemiz diger ülke toplumlari ile yas açisindan kiyaslandiginda oldukça genç populasyona sahip ülkeler arasindadir. Ayrica, gelenek ve görenekleri ile yaslisina oldukça sahip çikan bir toplumdur. Bununla beraber yasli gruba geregince ve onlarin layik oldugu düzeyde saglik ve bakim hizmetleri sunulamadigi da bir gerçektir. Geriatrik grupta özellikle ilaçla iliskili sorunlar, etkenler tüm dünyada maddi ve manevi olanaklarin degisik olmasindan kaynaklanan farkliliklar bir yana, temelde oldukça benzerdir.
Bu önemli risk grubunda ilaca bagli sorunlardan en yaygin ve önemli olarak gözlenebilen istenmeyen etkiler sunlardir:
1. Tedavi etkinliginin düsük olmasi (Örnegin, yetersiz ilaç tedavisi ).
2. Ilaç kullanimina bagli ters (zit) etkiler (ADR).
3. Özellikle kardiyovasküler, Santral Sinir Sistemi'ne ait ilaçlar basta olmak üzere birçok ilacin kullaniminin kesilmesinden hemen sonra karsilasilan olumsuz etkiler (ADWE).
Yasli grup bilindigi üzere her toplumun belli bir yüzdesini olusturmaktadir. Ülkemizde bu konu ile ilgili saglikli veri tabani bulunmamasina karsin degisik ülke verilerine göre ise reçeteli ilaç dagiliminin yaklasik %25'ini bu populasyonun tükettigi bilinmektedir. Yine bu populasyonda ters ilaç etkilerinin görülme sikligi da oldukça yüksektir (yaklasik %21-22). Geriatrik grupta ilaçla ilgili sorunlarin görülmesinde etkin önemli faktörler sunlardir:
1. Gerekli veya gereksiz polifarmasi uygulanmasinin yayginligi ve buna bagli olarak ilaçlar arasindaki etkilesme riskinin belirgin olarak artmasi.
2. Geriatrik grupta reçetesiz/ kontrolsüz ilaç tüketimi egiliminin fazlaligi.
3. Ilaç-ilaç, ilaç-hastalik ve ilaç-besin etkilesmeleri.
4. Yaslilik ile beraber koroner arter hastaligi, artrit, diabet, glokom, vs. gibi çoklu kronik hastaliklarin görülmesi ilaca yaniti degistirebilir. Ayrica bu durumun çok ilaç kullanmayi ve etkilesme riskini daha çok arttirmasi.
5. Yasa bagli olarak genel fizyolojik fonksiyonlarda azalma yönündeki degisme, ilaç farmakokinetigine
yansidigi için ilacin vücuttaki yazgisini önemli ölçüde degistirmesi.
6. Yaslanma ile ilaç etkisini önemli ölçüde degistirebilen reseptör, post-reseptör ile ilgili moleküler mekanizmalar ile homeostatik kontrol mekanizmalarinin yasla beraber etkinliginin azalmasi yönündeki degismelerin ilacin farmakodinamiginin, dolayisiyla ilaca yanitin degismesine yol açmasi.
7. Yaslilarda ilaç reçetelendirirken dikkat edilmesi gereken hususlara gerektigince egilememe.
8. Alternatif tedavi (herbal, bitkisel halk ilaçlariyla tedavi dahil) yaklasiminin artan oranda kullanimi ve bunlarin temel kullanilmasi gereken ilaçlarla etkilesmesi.
9. Ilaç bilgilendirme hakkinda, izleme, egitme (Konu ile ilgili kitle iletisim araçlari araciligi ile), çalisma ve programlarin yetersizligi veya varolan olanaklardan yararlanmayi bilememek, yönlendirilmemek.
10. Yaslilik döneminde fiziksel, mental ve görme ile ilgili bozukluklarin yayginligi.
11. Geriatrik gruba reçetede yazilan ilaçlarin kullaniminin çok açik yazilip anlatilmasi yönünde gereken özenin gösterilmemesi.
12. Geriatrik grubun kullanimina sunulan özel formülasyon, ambalaj, prospektüs gibi özel olarak bu gruba yönelik hazirlanan ilaç, ambalaj ve içeriklerin olmamasindan dogan sorunlar.
13. Uyunç ve beslenme bozukluklarinin artmasi.
14. Ekonomik, sosyal ve çevresel olumsuzluklar.
Geriatride ilaç kullanimiyla ilgili yukarida siralanmis olan bu önemli durumlar yaslilarda morbidite ve mortalite riskini ciddi olarak artirabilmektedir.Böylesine önemli ama birçogu önlenebilir veya önemli ölçüde azaltilabilir olan bu olumsuzluklar akilci ve ivedi yaklasimlarla özüm beklemektedir . |